के सहनशीलता नारीको बिशेष चरित्र नै हो त ?

नारी ममताकि खानी होलिन्
तर नारी धर्ति पनि होइनन्/आकाश पनि होइनन् |
नारी सहनशीलता भन्ने कुरा पुरानो कुरा हो | यस्ता शब्दजालमा फँसाएर नारीलाई जुनसुकै पीडा पनि सोच्नै नसक्ने हदसम्मको बनाउने सपना अबका मान्छेले त्यागेको राम्रो ! स्वयम् नारीहरूले नै यस्तो सोच्न छोडेको राम्रो | कुनै उपाए नहुनुको पीडा मात्र सहँदै आएकी हो नारीले अहिलेसम्म | यो उसको बाध्यता हो, चरित्र होइन |

पुरुषहरू पनि यस्तो स्थिति हुनु हो भने शहनशील नहुनुको बिकल्प हुँदैन | द्वन्दकालमा बिनाकारण जति कुटे पनि चुपचाप सहेर हिंडेका पुरुषहरू मैले देखेको छु | इस्लामिक स्टेटहरूमा गर्धन थापिरहेका प्रशस्त पुरुषहरू देखेको छु | ईतिहाँसमा संसारको कुनाकुनामा सिक्री लगाएर बेच्न राखेका पुरुषहरू देखेको छु | आफ्नै श्रीमतीसँग मालिक सुतेको देख्दा पनि थाहा नपाए जस्तो गरेर अर्कै पट्टि फर्केर हिड्ने कमाराहरू पुरुष नै त थिए | बा-आमाको निम्ति बिहे गरेको हो मैले भन्ने शहनशील लघुपुरुषहरू त झन् कति देखेको छु कति |

सहनशील हुनुपरेको हो नारीले, बनाइएको हो | कम्तिमा नारीले आफैलाई नारी सहनशील हुन्छे नभन्नु होला, यहाँ हरेक पुरुष त्यो सुन्न आत्तुर छ |

-नारी फगत एक नारी हो | एक सामान्या मानिस हो ऊ | पूर्ण स्वतन्त्रताको हकमा परिस्थिति अनुसार ऊ जस्ती पनि हुन्छे | दुखेको कुरो दुख्यो नभनी बस्ने कुनै अलौकिक मानव जाति होइन नारी |

# कुनै नारीले त यति लेख्ने आँट गर्नु नि | पुरुषले पढाएका हरफहरू उपहार जस्तो ठानेर शेयर गरेर हैरान | कति साह्रो डराएका गाँठे ! परिवर्तन चाहनेले बोल्नु पनि पर्यो नि ? सबै पुरुषहरू तर्सेर भाग्छन भनेर हो कि के हो ? # grin emoticon

साहित्य समाजको दर्पण हो

'साहित्य समाजको दर्पण हो' - यो परिभाषा धेरैलाई मन पर्दापर्दै पनि यो परिभाषाले व्यक्त गर्न खोजेको कुराले कतिपय सर्जकलाई सोच्न बाध्य बनाउँछ ।
यस परिभाषाले साहित्यमा अर्ति,उपदेश र आदेशलाई स्वीकार्दैन ।
जस्तो हामीले दर्पण हेरिरहँदा दर्पणले तेरो अनुहारको कालो धो, कमाल काट् या दाँत चम्का कहिल्यै भन्दैन । आँखिभौ मिला पनि भन्दैन ।
कालो या सेतो, लामो या छोटो त्यो देखाइदिने काम मात्र गर्छ । बाँकि निर्णय हामीले अर्थात् पाठकले गर्ने हो ।

मनको आरोप

एकदिन कहाँकहाँ पुगेर ठोकियो मन र घाइते भएर फर्कियो ।
यस्तै हुन्छ, धेर बरालिनु राम्रो होइन, आराम गर भनेर थुम्थुम्याए पछि मुसुक्क हाँस्यो र भन्यो - त्यो त मलाई पनि थाहा छ । तर मेरो स्वभावै यस्तो छ कि म एकै ठाऊँ कहिल्यै बस्नै सक्दिन । एकै ठाऊँ गुम्सिएर बस्नु मेरो स्वभाव विरूद्दको कुरा हो । बरू यी यसरी रक्ताम्य भएर फर्किंदा मलाई अफ़सोस लाग्दैन । तर अचेल अलि बढी नै बरालिंदै छु । मलाई माफ़ गर्नुहोला । म सकेसम्म अलि बढी नियन्त्रित हुन कोसिस गर्नेछु ।

त्यसको एकै छिनपछि फेरि कहाँ कहाँ पुगेर मुस्कुराउन थाल्यो मन । धेरै बेर उतै हरायो । फर्किंदा पनि त्यो मेरो ओठमाथि नाच्दै नाच्दै फर्कियो । त्यो म अनुभव गर्न सक्थें । एक प्रकारको आनन्द आइरहेको थियो ।
मैले कहाँ गएको थिइस् पनि भनिन । र यस पटक मैले उस्लाई धेरै बरालिनु हुँदैन पनि भनिन । आराम गर पनि भनिन ।

मैले चुपचाप थाहा नपाए झै गरेको देखेर उस्ले भन्यो - यस पटक त केही भन्नु भएन त ? तपाई पनि स्वार्थी नै त हुनुहुँदो रहेछ नि !

अभिमान एक चर्चाका क्रममा :-

आफ्नो गल्ति नदेख्ने अन्धताले छोपे पछि पनि मान्छेले अरुका प्रसस्त गल्तिहरु देख्दोरहेछ | यो अन्धता अभिमानले भरिएको छ भने त झन् यहाँबाट फुत्किएर बाहिर निस्किन धेरै मुस्किल हुन्छ | अभिमानीहरूमा अभिमान बढ्दै जानुको प्रमुख कारकको रूपमा तिनका झुठा प्रसंसक नै हुन् जो तिनका सामु नतमस्तक तिनको प्रसंसा गरिदिन्छन् | मैले भने शान्त होऊ ! सब ठिक हुनेछ | यीं जमेका सबै कुराहरू समयसँगै एकदिन पग्लने छन् | तिमीलाई परिवर्तनमा बिश्वास छ भने तात्नुको अर्थ कुनै दिन सेलाउनु हो | यो साउने खोल्साले नदीमा मिसिने बितिकै धेरै कुरा सिकिसकेको हुन्छ | यो नदीले समुन्द्र या सागरमा पुगेपछि आफ्नो विशालताको अर्थ आफै बुझ्ने छ | जीउन एकदमै सजिलो छ | बस् आफू असल बनिदेऊ | असल हुनुको अर्थ अरुको लागि उपयोगी हुनु मात्र होइन | कसैलाई नराम्रो नसोच | नराम्रो नाचिताऊ | अचेल दुनियाँ बुझिनसक्नुको छ | यसले के भन्छ त्यो बढी महत्वको बिषय होइन | यसले जे पनि भन्छ | तिमी आफ्नो तर्फबाट असल कर्म गर, आफू जति सक्छौ | तिम्रा आँसुहरू संसारको जुनसुकै कुनाको हावाले आफै सुकाइदिने छ | मैले यति भनिरहँदा तिमीमा भरिएको साहस देखेर मलाई कति आनन्दा भएको थियो भित्रैबाट |

मैले यति सिकाएको हुँ तिमीलाई | आज तिम्रो हरेक असल ब्यबहारले मैले कति धेरै सिकिरहेको छु जीवनमा | मैले नजानेका यति धेरै कुराहरू छन् भन्ने मलाई थाहै थिएन |

अँ, म अभिमानीहारूको बारेमा केही भन्न खोजिरहेको थिएँ | अभिमानलाई अभिमानकै तहमा बुझिदिएका मात्र भए पनि यीं सारा अभिमानीहारू स्वाभिमानी हुने थिए | स्वाभिमानको यिनीहरूलाई पनि औधि सोख हुन्छ | तर यिनीहरू अभिमानलाई आफ्नो स्वाभिमानको रूपमा बुझिदिन्छन् | यहीं कारणले यिनको अभिमान दिन-प्रतिदिन बढेको हो | मान पाउनको लागि अभिमान गर्नुपर्छ भन्ने कुरा संसारका कुनैपनि प्रतिष्ठित व्यक्तिहरूको सिद्दान्त विपरितको कुरा हो |

तिम्रा बाजे बराजु कस्ता थिए ? कति रवाफले बसेका थिए ? कस्तो थर्को थियो तिनको गाऊँमा या सहरमा ? कति प्रगति गरेका थिए अर्थात् कस्तो कमजोर अबस्था थियो तिनको ? मैले एकजना महासयलाई भनेको थिएँ - यस्तो कुरालाई आधार बनाएर यो पुस्ताको मान्छेको मूल्यांकन गर्न खोज्नु कमजोरी हुन आउँछ | तिनले मेरो कुरा सुनेनन् | हरेक समय भेट हुँदा आफ्ना पूर्वजका लामा कहानी सुनाई हाल्थे |कहिले कहीं त दिक्क लागेर आउंथ्यो |

संसारका कुनै पनि मान्छेलाई सरनार्थी भएर बस्न रहर हुँदैन | र यो रहर बर्षौदेखि सरनार्थी जीवन बाँच्दै आएका नेपाली मूलका भुटनीज सरनार्थीको पनि थिएन | कुनै सम्पन्न मुलुकमा आफूखुसी लुकिछिपी प्रेबेश गरेर आफ्नो पुर्ख्यौली नागरिता च्यातेर सार्नार्थीको रूपमा असाइलम भर्नु जतिको मज्जाको बिषय यो होइन | आफू बस्दै आएको मुलुकबाट आफ्नो थाकथलो छोडेर रातारात अनेक यातना सहित बेठेगान लखेटिनुको पीडा अर्कै हुन्छ | तर यो सबै कुरा देश खाएर शेष भएका यीं भद्र भलाद्मीको दिमागमा कहिले घुसेन | सर्टिफिकेटले मान्छेको ज्ञान र बिबेकलाई भन्दा उसको योग्यतालाई मात्र बोक्दो रहेछ | केस पाक्नु परिपक्वताको संकेत नभएर बुढ्यौलीको संकेत मात्र रहेछ | जैविक रूपमा असक्त बन्दै जानु मानिसिक रूपमा ससक्त बन्दै जानु हो भन्ने कुरा मलाई उति ठिक लागेन | ऊनी गलल हाँसे र भने - हैन भोटाँगेहरू पनि अमेरिका पो आइपुगे त हँ !...

के यसपटक चाहिं नेपाली जनताले जीते त ??

माओवादीप्रतिको जनताको आक्रोस, उसले हार्दा आफ्नै पार्टीले जीतेको भन्दा बढी नेपाली जनतालाई हुने आनन्दको अनुभूति, यीं सब माओवादीको हिंसात्मक राजनीति, शान्ति प्रक्रियामा आइसके पछि माओवादी नेतामा देखापरेको चरम भोगविलास, भ्रष्टचार, आफन्तबाद, कृपाबाद र पार्टीमुखी र सत्तामुखी रणनीति, पार्टी अध्यक्षको बोलीको बेठेगान, देश बिकाश र संबिधान निर्माण भन्दा सत्ता हत्याउने षड्यन्त्र मै केन्द्रित अधिनायकबादी सोच, कुटनीतिक क्षेत्र लगायत देशकै गरिमामय पदमा पार्टीगत बिल्ला भिरेका असक्षम व्यक्तिको नियुक्ति, संघीयताका नाममा देशलाई टुक्र्याउने र सदियौं देखिको जातीय सदभावलाई खल्बल्याएर फूटको राजनीतिबाट फाईदा लिन खोज्ने रणनीति , विभिन्न अपराधमा संग्लग्न पार्टीभित्रका कार्यकर्तालाई दशबर्षे महान जनयुद्दको कहानी र शान्ति सम्झौतासँग जोडेर संरक्षण गर्दै कानुनी राज्यको उपहास, राष्ट्रिय स्तर देखि गाऊँस्तर सम्मका कार्यकर्ता र पार्टी नेता, महानेतामा डर, धम्कि, र त्रासको सृजना गर्ने किसिमका भूमिगत शिल स्वभाव र चरित्रको यथास्थिति, आदि इत्यादी कुराहरु प्रमुख जिम्मेवार छन् | कुनै कांग्रेस अर्थात् एमाले सर्बगुण सम्पन्न भएर चुनाव जितेका होइनन् | मावोबादीको पतन्मोख चरित्रबाट आजीत जनताले आफ्नो झिनो आँखिरी आशा यिनलाई सुम्पेका हुन् | भ्रष्ट्रचार, दम्भ, भोगविलास, सत्तालिप्सा र जनभावनाको अवहेलना गर्ने कांग्रेस / एमालेका शैलीबाट पनि नेपाली जनता अपरिचित छैनन् |

वास्तवमा भन्ने हो भने मावोबादीको अबधारणा नेपालको भूराजनैतिक परिवेशसँग मात्र नभएर बर्तमान विश्वपरिस्थिति अनुसार पनि प्रतिकूल देखिन्छ | अन्तत: तीनका जबर्दस्त निरंकुस प्रवृतिका गुप्त नीति कार्यनीतिले नेपाली जनतालाई नराम्रो धोका दिन्छ | निरक्षर, असिक्षित र होहल्लाको पछि दगुर्ने औंलाको संख्यामा गन्न सकिने नाम मात्रका केही पढेलेखेकाहरुको एउटा अबसरबादी जत्था सिवाय यो केही होइन जस्तो देखाउँछ बिगत ईतिहाँसले | अहिंसाको मनोविज्ञान मानव जगतमा फैलाउन र विश्वमा शान्तिको स्थापना गर्न अहिले सम्मको मानव ईतिहाँसले कतिधेरै समय र पुस्ताहरूको लगानी गरेको होला सम्झिहेर्नुहोस् त ?? तर आँखा अगाडि नै हामीले  ढुंगे युग भन्दा ईत्तर समयमा पनि देख्न नपाईने खालका दर्दनाक र पासविक दृश्यहरू २१ औं शताब्दीको राजनीतिक धरातलमा भोग्यौं, देख्यौं | केन्द्रिय तहमा होस् अर्थात् स्थानिय तहमा, त्यो मानसिकता, त्यो धम्कीको भाषा अझै मायोबादीबाट हटेको छैन | यसरी नै स्वतन्त्र, निस्पक्ष, खुला र डर त्राश बिहीन निर्बाचनहरू हुनु हो भने मावाबादी नेपाली राजनीतिबाट सदा सदालाई बिलय  हुने थियो | तर त्यसो हुन पाउने छैन, किनकी कांग्रेस एमालेको स्वेच्छाचारी, अहम्बादी, भ्रष्ट, सत्तालोलुप प्रवृतिले माओवादको संरक्षण गरिनै रहने छ | र ती फोका जस्ता भएर नेपाली राजनीतिमा उठ्ने र प्याट्ट फुट्ने क्रम जारी नै रहने छ |

यथार्थमा भन्नु हो भने नेपाली जनताहरू एकदमै कुइरोको काग जस्ता भएका छन् | अब के गर्ने होला ? अब के हुन्छ  होला ?? तीनलाई केही कुराको पत्तो छैन, किनकि तीनलाई आफैले चुनेर पठाएको प्रतिनिधि प्रति कति भरोषा छैन | बिचरा जनताहरू यता न उता भएका छन् | चोरै चोरहरूको बीचबाट अलि कमचोर, फटाहा नै फटाहाको बीचबाट अलि कम फटाहा, अनैतिकै अनैतिकको बीचबाट थोरै भए पनि नैतिकवानको खोजिगरेर भोट हाल्नु पर्ने मुस्किलता नेपाली जनताहरूको बिबसता बनेको छ | औंलामा गन्न मिल्ने असल नेताहरू खराबहरूको भीडमा यसै हराएका छन् | कांग्रेस र एमालेले यसपालको जनाताको यो सपोर्टलाई आफ्नो बिगत झुसिल्किरे राजनीतिक गतिबिधिको समर्थनको रूपमा बुझे र त्यहीं अनुसारको आचरणमा अघि बढे भने नेपाली जनताले अत्यन्तै दुखको अनुभव गर्नेछन् | त्यो दिन अब महसुस गर्न नपरोस | यसलाई उनीहरुले जनताले सुम्पेको आँखिरी भरोषा र  जिम्माको रूपमा बुझिदिएर कर्तब्यपरायण भएर अघि बढिदिए भने नेपाली जनताले हर्षले आसुँ चुहाउने छन् | सोह्र हजार सिधा-साधा नेपालीका तड्पिरहेका मृत आत्माले शान्तिको महसुस गर्नेछन् | र माओवादी हिंसात्मक आन्दोलनका पछिला सम्भाव्य योजना-परियोजनाहरू  यसै तुहिएर जाने छन् | नेपाल र नेपालीको सपना साकार हुनेछ | तर के यो सम्भव छ ? सम्भव होस्, सबलाई शुभकामाना छ !!!!!  नेपाली जनतालॆ भरोषा गर्न मिल्ने कोही नभएर रुँदैरुँदै चोरलाई चाबी दिन दिन नाअओस || सच्चा ईमान्दार र भरपर्दो राजनीतिक संस्कारको बिकास भएर जाओस | बिजेताहरूले यसको अभ्यास गर्ने हिम्मत गरुन् |

"के यो ईच्छा कोर्रा परिकल्पना मात्र हो त ?? एउटा बिथ्थाको बस्तु ???"   बिगतले वर्तमानभरी प्रसस्त संकाहरू  छरिदिएको छ |

मित्रहरू,
मलाई के लाग्छ  भने - नेपालमा यी चोर, फटाहा, डाका, हत्यारा, घुसखोरी, बलात्कारी, रास्ट्रघाती, देशद्रोही, बिखन्डनकारी, आतंककारी कुनै पनि अपराधी जन्तु जुनसुकै पार्टीको, अर्थात् जो सुकैको बाउ, बराजु ,छोरो , नाति वा पनाति भए पनि कानुनी राज्याको अबधारणा अनुसार कारबाही हुने परिपाटीको बिकास मात्र हुनु हो भने पनि नेपाली जनाताले अथाहा राहतको महसुस गर्ने थिए,  तर यीं चुत्याहा राजनीतिक पार्टीहरूले जबसम्म यस्ता दुष्टहरुको पृष्ठपोषण गरेर यिनलाई पोल्टामा हालेर जोगाई रहन्छन् तवसम्म नेपाली जनता माओवादी जस्ता हिंसात्मक राजनीतिमा उन्मत्त पार्टीबाट अहिले क्षणिक जीतको महसुस गरेपनि निरन्तर हारिनै रहनेछन् |

                               

टपरटुईंयाँ बिद्द्वानहरू र तिनका भँगेरे समर्थकहरू

बिसङ्गति त जरुर छ यहाँ | यहीं भित्रबाट प्रकृतित: बाँच्ने प्रिक्रियाको खोज हमेसा गरिरहन्छ मान्छे | जीवनमा दु:खहरूले जतिसुकै दाईं गरेपनि अन्तिमसम्म जिजीबिषा पालीरहन्छ मान्छे, र त्यो हुनु आवस्याक पनि छ | जीवनको अमूल्य मूल्य आफ्ना अपुरा र अधुरा सपनाहरुले सिमान्ततासम्म बोकेर हिंडीरहेकै हुन्छन् | कसैको अर्ति/उपदेश अर्थात् वर्तमानका केही टपरटुईंयाँ बिद्द्वानहरूका भ्रमित ज्ञानगुन बिना पनि मान्छे यसै बाँचिरहेकै हुन्छ |

हमेसा जीवनको निरर्थकताको कुरा गर्ने, क्षणभंगुरता र अस्थाइत्वको कुरा गर्ने, जीवनका दुर्घटना र भ्रमपूर्ण चेतनाको कुरा गर्ने तर फेरि आफू महानताको पगरी गुच्छन अर्थात् बिद्द्वताको टीका लगाउन छिन मै अरूको पाईतालाको छापसम्म खुर्केर फाल्न खोज्ने कंकाल मानसिकताका जिउँदा विसंगतिहरू भ्रमको व्याख्याका क्रममा अरू भ्रम फैलाएर दुनियालाई अरू दिग्भ्रमित पार्न खोजिरहेछन् | यो दुनियाँ हल्लाको पछि धेर दगुर्छ | नाम दामको पछि कुद्दा कुद्दै आफूलाई नै गुमनाम गर्छ | काम भन्दा कुरा, ब्यबहार भन्दा सिद्दान्तको खेति गर्ने प्रचलनको अनुसरण धेर तिनैले अपनाएको देखिन्छ, जो आफू बख्खु लगाउँछन् तर हमेसा आफूलाई धोतीधारी भन्न रुचाऊँछन् | बख्खुको बिरोध गर्छन् र कन्दनी र धोतीको प्रसंसा गर्छन् | आफू नाङ्गो, उदाङ्ग खुल्ला किताब जस्तो छु भन्छन् तर कोड भित्र अनेक कोडहरूमा आफ्नो असली छुपाएर बात गर्छन् | हिजो ढाँटेको कुरा निकाल्यो भने त्यो हिजोको कुराहो,आज फरक भैसक्यो भनेर किच्च गरिदिन्छन् | आफ्नो पंगु जीवनशैली र बकम्फुसे दर्शनको समर्थनमा नयाँ सिद्दान्त नै स्थापना गर्न खोज्छन | आफू कट्टु माथि कट्टु लागाउने र अरुलाई नाङ्गो हुनुपर्छ भन्ने खालका यथार्थबादी लेखक, कलाकार, र नेता, महानेताको बिगबिगी कम गतिमा बढेको छैन अचेल | आफूलाई सत्य सावित गर्न ती रुन्छन् / कराउँछन् | तिनले यहीं प्रक्रिया द्वारा डण्डीफोरलाई पीलो साबित गरेर देखाई दिन्छन् | यिनीहरू आफूलाई लुकाउँछन् र अरुको एकसरो जीवन बाँच्ने प्रतिष्ठा पनि च्यातिदिन्छन् , र भन्छन - उदाङ्ग हुनु पर्छ | खुल्नु पर्छ | लुकाउनुको अर्थ छैन | आँखीर एकदिन असलियत सबैले थाहा पाईहाल्छन् |

यीं यसरी झुठा बिचारको खेती गरेर अगाडि बढिरहनुको एकै कारण तिनको पछाडि ठूलो भ्रमपूर्ण जमात घिसारिएर जानु हो | यस्तालाई काँधमा बोकेर तिनको धमिलो बिचारले आफूलाई प्रदुषित बनाउदै लगेका अदृश्य जमातहरू प्रशस्त: छन् | ती कालान्तरमा यस्ता बिचारले टक्सिकेटेट भएर अन्ध समर्थक जस्ता बन्दै जान्छन् | जसरी कम्युनिष्ट विचारधाराबाट मात्रा प्रशिक्षितहरू दुनियाँका अन्य दर्शनलाई तिनीहरूको अध्यानको सामन्तबादी आँखाले मात्र हेर्छन् र आफू आजीवन अन्धो भएको पत्तो पाउँदैनन् | यीं प्रसंसक अर्थात् समर्थकहरू यस्ता हुन्छन्, जसले ती टपरटुईंयाँ बिद्द्वानलाई बातै पिच्छे पगरी लगाईदिन खोज्छन् | र भन्छन - हजुरले त डकार्दा पनि दर्शन नै निस्कन्छ |

अचेल जसले जेको पनि खेती गरेकोछ | जेको पनि व्यपार गरेको छ | बिक्नेसम्म जसले जे पनि बेच्न खोजेको छ /बेचेको छ | त्यो तुलनामा यस्ता बिद्द्वानहरूले बजार अनुसारको बिचारको आलु उत्पादन गरेर फाईदा लिनुलाई तिनको कलाको सफल प्रयोगको रूपमा लिनुपर्ला ! अनि जे कुरामा पनि समर्थन गरेर भुईं छोड्ने भँगेरे समर्थकहरूलाई असल उपभोक्ता भनेर बुझ्नु पर्ला !! कि कसो ???

अनुभव भन्ने कुरा अजीबको हुँदोरहेछ !

कहिले कहीं कति आसानी साथ हाँसिदिनु पर्छ मान्छेले, ता कि आफ्नो सिधापनले ऊनिहरुको आपराधिक मानसिकतालाई अपाङ्ग बनाई दियोस ।
म राजनीति झन् भयङ्कर र रिलेसनसिप मृत प्राय: भएको एउटा गाउँमा पुगेर उभिन्छु । मलाई बिल्कुल डर लागेको हुँदैन तर  मनभरि दुखेसो हुन्छ । पीडा हुन्छ । एक प्रकारको अमिलो खेद उब्जिएर आउँछ । मलाई आफ्नै माटामाथि थुक्ने हिम्मत बिल्कुल हुन्दैन, तर राजनीतिको घोडा चडेर गोप्य मिटिंगमा दिनभर गाएब हुने र रातभर भिष्म पितामह बन्न खोज्ने आफन्ती अनुहारहरू आफ्नो बैचारिकताको सिमान्ततामा तैरिदै गएझै लागिरहेथ्यो । त्यसबेला, त्यो दिन मैले एउटा भ्रमलाई स्वीकारेको थिएँ र बिस्तारी मुस्कुराएको थिएँ ।
जीवन भोग्नुसंग हमेशा सवाल राख्छ । अनुभवका टुक्रा टुक्राले जीवनको लम्बाईको हिसाब राख्छन् । फरक-फरक परिस्थितीमा  मान्छे फरक-फरक  बनिसकेको हुन्छ । अनुहारको उपस्थिती र ब्यबहारको प्रुस्तुती नमिल्दा लाग्न थाल्छन । र फेरी एउटा ज्ञान अर्थात् भ्रमको जन्म भैसकेको हुन्छ ।

जसरी  हरेक भ्रम सहित एउटा ज्ञानको जन्म हुन्छ, ठीक त्यसरी नै हरेक भ्रम सहित अर्को ज्ञानको मृत्यु पनि हुन्छ । तर यो अनुभव भन्ने कुरा चाहीं सँधै अजीबको हुँदोरहेछ !

पान्डोराको बाकस

पान्डोराको कथा ग्रिकको मनपर्ने कथा मध्येमा पर्छ | ऊनिहरूले कसरी विभिन्न समस्या,दु:ख,झन्झट,तनाब र आसा पृथ्वीमा आयो भन्ने कुरा यो कथाले बताउँछ भन्ने ठाने | साथ साथै उनीहरूले पान्डोराबाट पनि एउटा पाठ सिके |

पान्डोरा एउटी सुन्दर केटी थिई | ईश्वरहरूका राजा जुपिटरले उनलाई एपिमिथियस कहाँ पठाए | एपिमिथियस प्रमिथसको भाइ थियो | जुपिटारले प्रमिथसलाई स्वर्गबाट आगो चोरेर पृथ्वीमा मान्छेलाई दिएकोमा दण्डित गरेका थिए | अब जुपिटरको योजना अरु मान्छेलाई पनि सजाय दिनु थियो | के उनीहरूले प्रमिथसको उपहार लिएका थिएनन् त ?

प्रमिथसले जुपिटरलाई बिश्वास गरेनन् | उनले आफ्नो भाइ एपिमिथियसलाई जुपिटारसँग होसियार हुन र त्यो केटीलाई बिश्वास नगर्न चेतावनी दिएका थिए | तर प्राय: एपिमिथियस एक्लै रहने गर्थ्यो र उसले यो कुरालाई सुन्दै सुनेन |

पहिलो पटक पन्डोराले एपिमिथियसको घरमा एउटा ठूलो बाकस देखी | उसले पहिलो चोटी नै एपिमिथियसलाई त्यो बाकसमा के छ भनेर सोधी |

उसले जवाफ दियो -"मेरी प्रिय पान्डोरा", "त्यो गोप्य कुरा हो | यस बिषयमा मलाई केही नसोध | यो बाकस कसैले मलाई यहाँ सुरक्षित राखिदिन भनेर छोडेको हो | मलाई यसभित्र के छ भन्ने कुरा थाहा छैन | "

पान्डोराले सोधी - तर यो कसले तिमीलाई दियो त ?

"त्यो पनि गोप्यो कुरा हो"- एपिमिथियस भन्यो |

"मलाई गोप्य मन पर्दैन "- पान्डोराले भनी | यो पुरानो बकास यहाँ न भैदिएको भए पनि हुने !

उसले भन्यो - पान्डोरा यता आऊ | यस बिषयमा नसोच प्रिय ! म तिमी बेखुसी भएको देख्न चाहँदिन |

तर पान्डोराले त्यो अनौठो बाकसलाई भुल्न सकिन | हरेक दिन उसले त्यो बकासलाई सम्झेकै हुन्थी |

-कहाँबाट त्यो बाकस आयो ? यसभित्र के हुन सक्छ ? उसले यो भनिनै रही |

" सँधै बाकसकै मात्र कुरा !" अन्तमा: एपिमिथियसले भन्यो | कहिले कहीं त अरुनै कुरा गर्ने प्रयास गरेको भए पनि त हुन्थो ! हिंड कतै डुल्न जाऊँ |

म कतै पनि डुल्न जान्न | यो बाकसमा के छ तिमीले मलाई भन्नै पर्छ | पान्डोराले जिद्दी गरी |

मैले तिमीलाई पचास चोटी भनि सकें कि यो बाकसमा के छ भन्ने मलाई थाहा छैन | मलाई नै थाहा छैन भने म तिमीलाई कसरी भन्न सक्छु ? ऊ केही रिसाएको थियो |

उसो भए ठिक छ तर कम्तिमा यो कसरी यहाँ आयो भन्ने कुरा त भन्न सक्छौ नि ! पन्डोराले थपी |

ओ, ठीक छ | यो ढोकामा छोडिएको थियो | तिमी आउनु भन्दा ठीक अगाडि अनौठो कोट लागाएको, प्वांखले बनेको जास्तो देखिने टोपी लागाएको एउटा मान्छेले यो ल्याएको थियो | यो मान्छे झन्डै यस्तो देखिन्थ्यो कि मानौ; उसका पखेटा थिए |

"के उसले लौरो पनि बोकेको थियो ?" - पान्डोराले सोधी |

अँ, हो, उसले बोकेको थियो |

"मलाई यस बिषयमा भन,यो कस्तो देखिन्थ्यो ?" पान्डोराले इच्छुक भएर सोधी |

यो धेरै अनौठो देखिन्थ्यो | यो एउटा डन्डीमा दुईटा सर्प बेरिएको जस्तो देखिन्थ्यो | यो सुन्दर तरिकाले कुँदिएको थियो | सुरुमा त मलाई सर्पहरू जिउंदै छन् होला जस्तो लागेको थियो |

-ए, त्यो मान्छे को थियो भन्ने मलाई थाहा भयो | पान्डोरा अब उत्तेजित भएकी थिई | उसले भन्न थाली -"ऊ देवताहरू मध्यको एक हो | उसको नाम मर्करी हो | र ऊ त्यहीं देवता हो जसले मलाई यहाँ ल्याएको थियो | म बाजी मार्छु, त्यो बाकस मेरो लागि हो | सायद यो बाकस सुन्दर लुगाहरूले भरिएको हुनसक्छ |"

"हुनसक्छ उसो भए" - एपिमिथियसले जवाफ दियो | तर उसले मलाई त्यो बाकस नखोल्न भनेको छ | उसले नभनेसम्म त्यो बाकस खोल्ने अधिकार हामीलाई छैन | ऊ अर्को केही सब्द नै नोबोली घरबाट बाहिरिएको थियो | ऊ सडक भएर गयो | मर्करीले यो बाकस कतै अन्तै छोडेको भए पनि हुने थियो ! यो बाकस, यो बाकस, केही होइन तर बाकस...! यसको सबै भन्दा खराब पक्ष भनेको के थियो भने एपिमिथियस पनि यस बारेमा छक्क परिरहेको थियो |

एपिमिथियस गइसके पछि पान्डोरा उभिएर बाकसलाई हेरिरही |

ऊ किन मलाई सुन्दैन ? मलाई नै थाहा छैन कि किन हामी यो बाकसलाई खोल्न सक्दैनौ ? उसले भनी - मर्करीले पनि वास्ता गर्ने थिएन |

यो बाकस आफैमा धेरै सुन्दर थियो | यो गहिरो चम्किलो काठबाट बनाइएको थियो | किनारामा फूलहरू र चराहरू कुँदिएका थिए | माथि पट्टिको किनारामा सुन्दर बच्चाहरू कुँदिएका थिए | एउटा बच्चाको अनुहार वास्तविक देखिन्थ्यो | लाग्थ्यो कि, यो उनिसँग बोल्नै आटेको छ |

"नडरा पान्डोरा" बाकस खोलेर तँलाई कुनै चोट पुग्दैन | एपिमिथियस तिमी पनि नराम्रो नसोच ! पान्डोराले आफू एपिमिथियस भन्दा बिद्वान भएको ठानी |बाकस खोल र हेर, तिमीले केही सुन्दर कुराहरू पाउँछौ कि !

पन्डोरा केही नजिक गई | बाकस उचाल्न खोजी | यो धेरै गह्रौं थियो | उसले उचाल्ने नसक्ने किसिमको गह्रौं ! उसले भुईंबाट केही इन्च मात्र उचाली र यसलाई तलै खस्न दिई | उसले यसो गरिरहँदा बाकस भित्र केही सरेको आवाज सुनेको जस्तो उसलाई लग्यो |

त्यसपछि उसले सुनको डोरी देखी | बाकस ताल्चा मरेको नभएर यसलाई सुनको डोरीले वरिपरीबाट कसिएको थियो | उसले यसमा हेरी |

उसलाई यो गाँठो फुकाउन सक्छु भन्ने बिश्वास भएर आयो | कोसिस गर्दैमा के फरक पर्छ र ! यसलाई फुकाउँदैमा असर पर्छ जस्तो लाग्दैन | फेरी म यसलाई तत्कालै बाँध्न पनि त सकिहाल्छु | एपिमिथियस पनि यसको लागि मसँग रिसाउने छैन | फेरी मैले गाँठो फुकाउँदैमा बाकस खोल्नै पर्छ भन्ने पनि छैन |

उसले गाँठो छोई र बटारी | जादू जस्तो भएर यो सुनको डोरी गायब भयो | फेरी उसलाई बाकस भित्रबाट आवाज सुनिए जस्तो लग्यो | "हामीलाई बाहिर आउन देऊ, प्रिय, पान्डोरा | हामीलाई बाहिर आउन देऊ | यो के हुन सक्छ ?" पन्डोराले सोची | के बाकस भित्र केही जिउँदो कुरा छ ? ठीक छ, म पुलुक्क हेर्छु मात्र |

यहीं क्षणमा एपिमिथियस घरमा प्रेबेश गर्यो | उसले पान्डोराले बाकस खोल्नै लागेको देख्यो | उसले कराएर पान्डोरालाई रोक्न सक्थ्यो तर उसले त्यसो गरेन |

पान्डोराले बाकसको बिर्को उठाई र भित्र तिर हेरी | बाकस भित्रबाट लोभ,घृणा,नैरश्यता,ईर्ष्या,डाहा,रोग र अरू यस्ता कयौं खाले समस्या एवं दु:ख झन्झट र तनावहरू उडेर बाहिरिए | ओ, मलाई गहिरो पीडा महसुस भयो - एपिमिथियस चिच्यायो | पान्डोराले बिर्को खस्न दिई | त्यसपछि उसलाई पनि केही गहिरो पीडाको बोध भयो | एपिमिथियस र पान्डोरा दुवै अत्यन्तै दु:खी थिए | यस अघि उनीहरूले यति दु:खको अनुभव कहिले गरेका थिएनन् |

यीं सम्पूर्ण नराम्रा खराब दु:खपूर्ण कुराहरू केही क्षणमा नै झ्यालबाट बाहिर उडेर गए र तीं मान्छेहरूलाई सदा सदाका लागि दु:ख दिने गरी सारा पृथ्वीभरी फैलिए | जुपिटरको योजना सफल भएको थियो |

तर बाकसमा अझै केही कुरा थियो | पान्डोरा र एपिमिथिएस दुबैले बाकस भित्र एउटा मधुरो आवाज सुने | एउटा मीठो बोली आयो - "मलाई बाहिर आउन देऊ |" म तीं दुखहरू जस्तो होइन | तिमीलाई मेरो आवस्यकता छ | म तिमीलाई सहयोग गर्न सक्छु |

"म फेरी बिर्को उठाऊँ ?"- पान्डोराले सोधी |

"ठीक छ उठाऊ,"- एपिमिथिएसले जवाफ दियो | अब एउटा समस्या बाहिर आएर कुनै ठूलो फरक पार्दैन |

यस पटक तीं दुबैले बिर्को उठाए | त्यसपछि त्यहाँबाट बाहिर एउटा सुन्दर मायालाग्दो "आसा" नाम गरेको बस्तु उडेर बाहिरियो |

"यीं सम्पूर्ण दु:ख अर्थात् तनावहरूलाई सान्त गर्नको लागि मलाई बाकसमा राखिएको थियो," उसले उनीहरूलाई भन्यो | जबसम्म म रहन्छु, यीं सम्पूर्ण दु:ख र तनाबहरू उति धेरै खराब लाग्ने छैनन् | हामीले अघि नै धेरै राम्रो महसुस गरिसक्यौं - एपिमिथियस ले जवाफ दियो | "आसा(होप) के सँधै तिमी हामीसँग रहन्छौ ?"

"म कहिले तिमीबाट टाढा रहने छैन," असाले जवाफ दियो | कहिले कहीं तिम्रो सोचाईमा म न भएको जस्तो लागेपनि तिमीले चाहने बितिक्कै म आईपुगेको हुनेछु | म हमेसा तिम्रो साथ रहने छु |

यधपी पान्डोराले दु:ख, झन्झट एवम् विभिन्न खाले (ट्र्बल) समस्याहरूलाई पृथ्वीमा आउन दिई तर यसको साथै मान्छेहरूसँग उनीहरूलाई दुखद परिस्थितीमा सहयोग पुर्याउनको लागि "आसा" पनि सँगसंगै छ | जहाँसम्म मान्छेहरूमा आसा जीवित रहन्छ, तिनीहरू सँधै दु:खी रहन सक्दैनन् |‎

"As long as people have hope,they can not always be unhappy". - From Pandora's Box (Greek and Roman Myths)

भित्र र बाहिर

म बाहिरबाट घरमा आउँदा घरमा भएका मान्छेहरू ढोका बन्द गरेर पर्दा नखोली बसेका थिए | म ढोका खोलेर भित्र पसें, घर अँध्यारो थियो | मैले कराएँ- किन अँध्यारोमा बस्नु ? लाइट बालेर बस्दा हुन्थ्यो ! झ्यालको पर्दा खोलेको भए पनि हुन्थ्यो ! सबै अचम्म मानेर मलाई हेरिरहेका थिए | सायद उनीहरुलाई लागेको थियो - यतिको मनग्य उज्यालो छ र म बित्थामा कराइरहेको छु | मैले अझ थपें- बाहिर धेरै रमाईलो छ किन घर भित्र गुम्सिएर बस्नु ? ऊनिहरू निक्कै छक्क परिरहेका थिए | त्यहीं प्रकाश प्रयाप्त थियो उनीहरूका लागि | कति त्यहीं पढिरहेका थिए | कति त्यहीं भित्र खाइरहेका थिए | उनीहरूका लागि सामान्य लागेको कुरा मेरा लागि असामान्य लागेको थियो | म बाहिरबाट भित्र एक्कासी आउँदा मलाई भित्रको प्रकाश प्रयाप्त नभएको हुन सक्छ | मैले पर्दा खोलें - झ्यालबाट प्रकाश एक्कासी हुत्तिएर घरभरी फैलियो | देखें - सबैका आँखा तिर्मिराई रहेका थिए | एकछिन पछि उनीहरूका आँखा होसमा आईरहेका थिए | अघिसम्म मलाई छक्क परेर हेर्नेहरू झ्यालबाट बाहिर अचम्म मानेर हेरिरहेका थिए |

मलाई लाग्यो- 'यो त घरको कुरा भयो | मान्छे आफै भित्र,आफ्नै दुनियाँमा आफ्नै ज्ञान र दर्शनका आफ्ना निजी घर भित्र कति कति यसरी नै छिपेर बसेका होलान् | त्यहीं ज्ञान, दर्शन र दृष्टिकोणलाई अन्तिम ठानेर त्यहीं रमाईरहेका होलान्, त्यसै भित्र |' आफूले जानेको,बुझेको,ठानेको र भोगेकोलाई नै सर्वश्व मानेर त्यहीं घेरा भित्र गुम्सिएका मान्छेको मनको पर्दा खोलिदिन सके तीं दुनियाँका अरु सयौं सुन्दर बिचारदेखि अबस्य आकर्षित भएर आफूबाट बाहिर निस्कन्थे होला !

कानमा अनौठो आवाज आयो | यसो फर्किएर हेरें | कोही ढोकाको चुकुल बिस्तारै खोल्दै थियो | देखें - केटाकेटीहरू पनि झ्यामिएर ढोकातिर बढिरहेका थिए |

दर्शन !

मलाई थाहा थियो, सबलाई आफ्नै कुराहरू प्यारा हुन्छन् | मैले कुनै बाद,सिद्दान्त या दर्शनलाई अन्धो रूपमा समर्थन गरेर कहिल्यै ताली पड्काइन | जुलुसमा सामेल भइन, दंगामा समर्थन जनाइन | यो युगमा गान्धीबादी भएर बाँच्न सकिंदैन | बैयक्तिक स्वार्थको चरम चुलीमा चक्कर मारिरहेको भोगबादी सर्बसत्ताबादबाट स्वाचालित यस उत्तरआधुनिक विश्वमा इमान्दारिता बाजारमा पिठोको भाउमा पनि बिक्न सक्दैन भन्ने कुरा मैले कयौं पटक आफ्नै जीवन भोगाईबाट आर्जन गरेका कुराहरू मध्येमा पर्छ | तर यहीं कमजोरी हो, जो लिएर म बाँचेको छु | र यहीं कमजोरी जसले मलाई जीवनका हर क्षेत्रमा उर्जा प्रदान गरिरहन्छ | अति अहम् जीवनबादी मूल्यलाई पूजा गरेर आफ्नो छातीको चौडाई जति फैलाए पनि उतिकै मात्रामा खुम्चिंदै गएका मान्छेका साना भन्दा साना प्लास्टिकका जस्ता मुटुहरुको पनि मूल्य कहाँ नै पो उस्तो महँगो छ र ? यसै बिक्री भइरहन्छन् सानोतिनो मूल्यमा !

जीवन भोग्नु हो, आनन्द लिनु हो, अन्तिम थोपासम्म निचोरेर यसको स्वाट्ट बनाइदिनुमा जीवनको सार्थकता छ भन्ने मानसिकताबाट मात्र अभिप्रेरित भएर जीवन हुनुका अरू आधारभूत मूल्यहरूलाई नै बिर्षिनेहरू हुन् या जीवनलाई नचाहिँदो पूजा मात्र गरेर बाँच्नै बिर्षिनेहरू हुन्, सबैका आ-आफ्ना कमजोरीहरू छन् नै | 'दर्शन' तिमीलाई म प्रेम गर्छु तर म सम्पूर्ण तिमी भएर बाँच्न सक्दिन | खालि तिमीसँगै बाँच्न चाहान्छु | तिमीसँग तर्क गर्न, झगडा गर्न, सानोतिनो रिसइबी गर्न, मनमुटाब गर्न, तिमीसँग जिस्किन, ख्यालठट्टा गर्न, तिमीलाई आफ्नो बनाएर च्याप्प छातीमा टाँसिरहन, तिमीलाई जीवनको सिमान्ततासम्म यसै प्रेम गरिरहन मलाई गहिरो पागलपन भइरहन्छ, यद्यपी म कुनै दार्शनिक होइन | मलाई माफ गर दर्शन !

आँखिर मेरो सबभन्दा कठिन प्रश्नको सबभन्दा सरल उत्तर भनेको नै तिमी नै त हौ |

बिना योजनाका क्षणहरूभित्र

कुनै पनि कार्य गर्नु अघि योजना बनाउनु पर्छ भन्ने कुरा मलाई राम्ररी थाहा छ | तर यसरी योजना बनाउने क्रममा मैले कहिले पनि दीर्घकालीन योजना बनाएको सम्झना छैन | म अमेरिका प्रबासिएको पनि तीन बर्ष बितिसके छन् | बिना कुनै त्यस्तो महत्वपूर्ण योजना मेरा तीनबर्षहरू दैनिकीहरू मै बिते झैं लागिरहेछ | हुन त यहाँ आउनु मै पनि मेरो कुनै योजना नभएकाले यस्तो भएको हुन सक्छ | " उदेश्य के लिनु उडी छुनु चन्द्र एक " भन्ने भनाई अन्डर लाईन गरी गरी पढियो | अझै पनि धेरै राम्रो लाग्छ | तर अझसम्म जीवनमा न त उदेश्यले प्रवेश पायो न त कुनै योजना नै बनाइयो त्यसको खातिर | कहिले कहीं त आफूलाई साह्रै खेश्रा किसिमको जीवन बाँचिरहे झैँ लाग्छ |

साँच्चै भन्नु पर्दा अझसम्म कुनै खास उलेख्य योजनाले जीवनमा प्रवेश पाएन | तै पनि हरेक कुरा अझसम्म यसै हुँदै आए र तीनमा कुनै गुनासो पनि छैन | अब के गर्ने योजना छ त ? नेपाल जानुहुन्छ होला, के गर्ने योजना बनाउनु भएको छ ? जब जब यदाकदा यस्ता प्रश्न मप्रति जिज्ञासा राख्न खोज्ने शुभचिन्तकहरूबाट सुन्छु र आफूलाई उत्तर बिहीन पाउँछु, अनि मात्र आफ्नो कुनै त्यस्तो योजना नभएकोमा छट्पटी भएर आउँछ |

विश्वबिद्यालयमा अध्यान गरिरहँदा पनि मेरो भविष्यमा के बन्ने भन्ने कुरामा कुनै योजना थिएन जस्तो कि विश्वबिद्यालयको पनि कति योग्यता भएका कति बिद्यार्थी उत्पादन गर्ने भन्ने कुरामा कुनै योजना थिएन | बर्षेनी शिक्षामा करोडौको लगानी गरेर बेरोजगार जनसंख्या उत्पादन गरिरहेको मेरो विश्वबिद्यालयको एउटा बिक्न नसकेको गुणस्तरीय आलु हुनेवाला थिएँ म | हरेक बर्ष जेहन्दार छात्र भनेर पुरस्कृत गर्दै आएको मेरो विश्वबिध्यालयसंग मेरै भबिष्य सुरिक्षित छैन भन्ने कुरामा मलाई पक्का थियो | तै पनि बिजेता हुँदा भने अनौठो गर्ब हुने गर्थ्यो मनमनै | तर क्षण भरमै निरर्थकताले गाँजी हाल्थ्यो | मेरा सहपाठीहरूले मेरो सुन्दर भविष्यको परिकल्पना गरेका थिए भन्ने कुरामा कुनै संका थिएन | उनीहरूमा मप्रति भरोसा थियो तर मलाई आफूप्रति जति नै भरोसा भए पनि मेरो सुन्दर भविष्यप्रति कुनै भरोसा थिएन |

मेरो किसोर भावुक अबस्था दसबर्षे गृहयुद्दको बिभिषिकाबाट पिल्सिएको एउटा टुक्रा हो | यो द्वन्दकालले क-कसको जीवनको कुन-कुन पाटोलाई छोयो कुन्नि तर यसको प्रभाव भने कुनै न कुनै रुपमा रहँदो रहेछ |तै पनि बन्दुक बोकेर भूमिगत हुन सकिन | मैले आर्जन गरेको शिक्षामा मेरै पेटको सुरक्षा छैन भन्ने जान्दाजाँदै पनि थुप्रै पैसा बोकेर सहर पसेर प्राबिधिक शिक्षा ग्रहण गर्न पनि सकिन | किन भनेर नसोध्नु होला ८० % देसको जनसंख्याले तपाईंलाई राता आँखा पारेर हेर्न सक्छन् र त्यसको जवाफ फेरि मसँग बिल्कूल हुने छैन | बेलैमा घरजम गरेर खेतिपाती गरौ भन्ने आँट पनि आएन | जीवनलाई यथावत् छोडियो | यो बग्दै गयो ...| बिना योजना कसरी कसरी आज म यहाँ छु | र अब भने बिलकूल मैले योजना नबनाई हुँदैन भन्ने निस्कर्षमा पुगेको छु |

सुरु सुरुमा धेरै पहिले योजना बनाएको अलि अलि याद छ | योजना म भन्दा धेरै बडेमाका हुने गर्थे | "हर्रो नापाउँदो जाइफल धाउँदो " जस्ता लोकोक्ति कति सुन्न पाएयो पाएयो, त्यो समयमा | सौभाग्य भन्नु पर्छ मसँग यस्ता लोक साहित्यको राम्रो भण्डार छ | त्यतिखेरका मेरा कुराहरूलाई साँचो अर्थमा योजना नभएर सपना मात्र भन्न रुचाउछु | यसर्थ योजना कहीं पनि देख्दिन मेरो वरिपरि |

विश्वका अधिकांस मुलुकका नागरिकहरूले अमेरिकालाई "ल्याण्ड अफ अपरचुनिटि" , "ड्रिम ल्याण्ड" जस्ता पदावलीको संज्ञा दिए पनि मलाई अमेरिका ठिकैको लागेको छ | मलाई यहाँ हुनुमा कुनै गुनासो छैन न त उति ठूलो गर्व नै | यो औसत प्रबासी नेपालीहरूको धारणा हो भन्ने कुरामा दावा गर्छु | तर सबैले आफूलाई देखाएर कुरा गर्छन् भन्ने छैन र यो कुनै सफल जीवन बाँच्ने नीति अन्तर्गतको कुरा पनि होइन | साँचो अर्थमा मैले नेपालमा अमेरिकाको बारेमा सुनेका ७५% कुराहरू कुनै पनि मिलेनन्, पुस्तकमा पढेका बाहेक | सबैले अनुमानको भरमा हावादारी गफ दिंदा रहेछन् | र अमेरिकाबाट नेपाल जाने मान्छेले पनि धेरै सही सूचना लुकाएर आफूलाई प्रस्तुत गर्दा रहेछन् | र वहा ! वहा ! खाएर फिर्दा रहेछन् | यो कुरा धेरै केही समयपछि पत्ता लागेको थियो | मेरो अर्थ अमेरिकाको जीवन कठिन छ वा स्विर्कार्नै नसकिने मुस्किल छ भन्ने हैन | नेपालमा अरु कयौं बर्ष संघर्ष गर्दा पनि नपाईने जीवन पद्दति अमेरिकाको मुख्य आकर्षण हो | तर देश भनेको देश नै हो | आफ्नो मुलूक भनेको आफ्नो मुलूक नै हो | अमेरिकामा रहेका नेपालीहरूले सबैभन्दा बढी आत्मासन्तुष्टी लिने बिषय चाहीं नेपालको जटिल जनजीवनसँग यहाँको प्रबिधिमय गुणस्तरीय जीवनको तुलना नै हो | प्रबासै भए पनि कानुनी मुलूक प्रतिको भरोसा हो | हरेक व्यक्तिले आफू अपमानित भएर पनि कसैको सेवा गरिरहनु पर्ने सामन्ती अर्थतन्त्रको जटिलताबाट मुक्तिको अनुभव हो | यस्ता विभिन्न नेपालका विकर्षणका कारणले अमेरिका लोभलाग्दो बन्दै गएको छ |

देश बनाउने कुरा आफ्नो हैसियतको कुनै सीमाभित्र नपरेपछि आफू र आफ्नो परिवारको लागि थोरै समयको लागि भए पनि केही गरौ भन्ने भावनामा देश छोडेर प्रबासिनेहरूको संख्या पनि दिन प्रितिदिन बढ्दो छ | विकल्पको खोजीमा नागरिक कतातिर लाग्दै छ त्यो त थाहा छैन तर देश बनाउनै पर्दा पनि देशभित्रै बेरोजगार जनसंख्या हामीसंग कम छैन | यदि देश भन्नु भूगोल मात्र नभएर अन्यकुरा पनि हो भने विश्वको जुनसुकै कुनामा हरेक नेपाली आफू भित्र एउटा प्यारो नेपाल बोकेर ठम्ठम्ती हिंडिरहेको छ | देश भन्नु भाषा,संस्कृति, कला, साहित्य आदिकुरा पनि हो भने हरेक प्रबासी नेपालीले नेपालको आयतन विश्वको कुना कुनामा फैलाई रहेको छ | यो कुरा देशमै रहेर देशको राजनीति गर्ने बिदेसीबाट परिचालित स्वदेसी नेताहरूको दिमागमा कहिले घुस्ने हो कुन्नि ! महासय ! घाँटीमा अमेरिकाको नागरिता झुन्ड्याउनु यो रहर हो कि होइन आफै बुझ्नुहोस् तर छातीमा नेपालको सदाबाहर प्रेम छिपाएर , आफूभित्र एउटा प्यारो नेपाल बोकेर संसारको कुना कुनामा पेटको लागि भौतारिनु यो हामी प्रबासीहरूको रहर बिल्कूल हैन | हरेक नेपाली यसै भन्छ यहाँबाट |

कर्मको खोजीमा जहाँ जहाँ पुगे पनि, देश जुन गतिमा बगे पनि आफ्नो पनि नितान्त छुटै एउटा गति चाहिने रहेछ | यो अनुभव भइरहेको छ आज | म अहिले उदेश्यको खोजमा योजनाको निर्माण बारे सोचिरहेको छु... |